تعویض پرده کعبه برای اولین بار در محرم الحرام

تعویض پرده کعبه برای اولین بار در محرم الحرام

پرده کعبه مشرفه که به «کسوه» نیز معروف است در آستانه آغاز سال ۱۴۴۴ هجری قمری در مراسمی خاص و فضایی روحانی تعویض شد؛پرده بیت‌الله الحرام در مکه مکرمه در میان جمعیت پرشور زائران خانه خدا تعویض شد.

این نخستین بار است که پرده کعبه همزمان با آغاز سال جدید هجری قمری تعویض می‌شود،پرده کعبه هر سال در موسم حج تمتع و صبح روز عرفه در نهم ذی‌الحجه با حضور مقام‌های ارشد سعودی تعویض و پوشش جدید جایگزین آن می‌شود اما امسال همزمان با آغاز موسم حج ۱۴۴۳ عربستان اعلام کرد که مراسم تعویض پرده کعبه به جای روز عرفه به صبح روز اول محرم ۱۴۴۴ و آغاز سال نو هجری قمری به تعویق افتاد.

شرکت‌کنندگان در فرایند جایگزینی پرده کعبه، حدود ۱۶۰ نفر هستند که با استفاده از پله برقی قطعات پوشش جدید را به ترتیب و پشت سر هم بر روی چهار جبهه کعبه نصب می‌کنند.

ارتفاع این پرده ۱۴ متر و از ۱۶ قطعه به شکل مربع درست شده است. در نوار اطراف آن آیات قرآنی، هر کدام داخل مربعی به صورت جدا نوشته شده و در فواصل مشخص و به صورت جدا کلمات «یا حی یا قیوم»، « یا رحمن یا رحیم» و «الحمد الله رب العالمین» بر روی آن نقش بسته است.

پرده کعبه پوششی سیاه رنگ، پوشاننده ساختمان کعبه و نشانه احترام و ارزش و اعتبار خانه خدا بوده و تاریخچه آن بخشی از تاریخ کعبه به‌شمار می‌آید. همچنین پرده کعبه موضوع برخی احکام فقهی نیز قرار گرفته است. خانه کعبه و وابسته‌هایش از دیرباز دارای اهمیت و قداست بسیار بوده و درباره این‌که چه کسی نخستین بار کعبه را پوشانیده است، اختلاف‌نظر وجود دارد.

جنس پرده کعبه در زمان‌های مختلف، متفاوت بوده است. برپایه روایتی از امام صادق(ع) جنس پرده در روزگار آدم(ع) از پشم یا موی حیوانات، در زمان ابراهیم(ع) از الیاف گیاهی، و در ایام سلیمان(ع) از نوعی بافت عربی یا قباطی بوده است. نیز گفته می‌شود که در آستانه ظهور اسلام، جنس پوشش کعبه از خز، موی بافته شده و یا پوست و رنگ آن سبز یا زرد با نقشه راه‌راه یمنی و یا پارچه‌های عراقی بوده است.

پس از ظهور اسلام نیز پیامبر(ص) برای خانه کعبه، پوششی از پارچه‌های یمنی یا پارچه‌ای سفید با بافتی عربی فراهم کرد. بعد از پیامبر(ص) خلفای دیگر جامه‌هایی از پارچه‌های یمنی یا پارچه‌های سفید مصری یا دیباج بر خانه کعبه می‌پوشاندند.

پس از انقراض عباسیان (۶۵۹ق.) فراهم کردن پوشش کعبه از سال۶۶۱ق. به انحصار حاکمان مصر درآمد، حق انحصاری مصریان در آماده کردن پرده کعبه تا حدود سال ۱۳۴۴ق. ادامه یافت به سال ۱۳۴۵ق. روابط مصر و حجاز تیره شد و پرده از مصر نیامد، اما با این‌حال در سال‌های دیگر پرده از مصر ارسال می‌شد تا این‌که در سال ۱۳۸۲ق. بر اثر اختلاف میان مصر و حجاز از آن هنگام تاکنون، پرده کعبه در مکه فراهم می‌شود،کارگاه پرده‌بافی در مدخل مکه در زمینی به مساحت ۱۵۰ هزار متر مربع قرار دارد و دارای ابزارهای نساجی و بافندگی دستی و نیز دستگاه‌های جدید است.

اهمیت پرده کعبه

ترکیب عربی «کِسوَه الکعبه» در فارسی پرده کعبه یا پیراهن کعبه و یا جامه کعبه نامیده می‌شود،این پوشش سیاه رنگ، ساختمان کعبه را جز بخش حجرالاسود می‌پوشاند؛پرده کعبه، نشانه احترامو ارزش و اعتبار خانه خدا است و از آن‌جا که بافت و طراحی آن در دوره‌های گوناگون برای یافتن بهترین طرح، متفاوت بوده، تاریخچه آن بخشی از تاریخ کعبه به‌شمار می‌آید،نیز شغلی خاص برای تولیت امور پرده از گذشته تاکنون وجود داشته که به حجابت یا پرده‌داری شهرت دارد.

همچنین پرده کعبه موضوع برخی احکام فقهی نیز قرار گرفته که مهم‌ترین موارد آن‌ها عبارتند از:

1. جواز پوشاندن کعبه با حریر (ابریشم).
2. جایز نبودن کندن، قطع و خرید و فروش پرده کعبه نزد شیعه و نیز برخی شافعیان بر خلاف دیدگاه رایج اهل سنت.
3. جواز یا عدم جواز تزئین آن با طلا و نقره.
4. جواز داخل شدن پشت پرده برای دعا.

پیشینه پوشش کعبه

خانه کعبه و وابسته‌هایش از دیرباز دارای اهمیت و قداست بسیار بوده است و پوشاندن آن، پیشینه‌ای طولانی دارد. درباره این‌که چه کسی نخستین بار کعبه را پوشانیده است، اختلاف‌نظر وجود دارد. در روایتی از امام صادق(ع) آمده که نخست حضرت آدم(ع) و سپس حضرت ابراهیم(ع) و حضرت سلیمان(ع) خانه کعبه را پوشانده‌اند. برخی نیز حضرت اسماعیل(ع) یا عدنان، نیای بزرگ پیامبر(ص)، را نخستین کسی می‌دانند که خانه کعبه را پوشاند،آنان دلیل این‌کار را محافظت از احترام و زیبایی خانه خدا دانسته‌اند.

دوره قبل از هجرت

بر پایه برخی گزارش‌های تاریخی دیگر، به سال ۱۹۰ یا ۲۲۰پیش از هجرت پیامبر اکرم(ص) یکی از پادشاهان حمیری یمن نخستین کسی بود که خانه کعبه را پوشاند، او قصد ویران کردن خانه کعبه را داشت.

اما در راه سخت بیمار شد و به پیشنهاد عربی بیابان‌گرد و یا بر پایه یک رؤیا برای خانه خدا نذر کرد و شفا یافت و سپس برای آن دری با قفل و پوشش مناسب فراهم کرد،سپس برخی نیاکان پیامبر گرامی(ص) عهده‌دار پوشاندن کعبه شدند. نیز گاه برخی بزرگان قریش مانند ابوربیعه بن مغیره، تجدید پوشش کعبه را بر عهده می‌گرفتند و این شیوه تا هنگام فتح مکه به سال هشتم ق. ادامه یافت.

دوره بعد از هجرت

پیامبر(ص) پس از فتح مکه با بهره‌گیری از بیت المال، پوششی برای کعبه فراهم نمود و پس از ایشان، خلفا عهده‌دار این مسؤولیت شدند،حضرت علی(ع) نیز هنگام خلافت خود، از عراق پوششی برای کعبه می‌فرستاد، در دوره امویان و زبیریان نیز پرده کعبه گاهی از خراسان و گاه از مصر ارسال می‌شد. گاهی نیز هم‌زمان دو پرده می‌رسید که هریک زیباتر بود، آن را به کعبه می‌پوشاندند،در روزگار عبدالملک، پوشش کعبه را نخست در مسجد پیامبر(ص) می‌گستراندند و سپس جمع کرده، به مکه می‌آوردند.

جنس پرده کعبه

جنس پرده کعبه در زمان‌های مختلف، متفاوت بوده است. برپایه روایتی از امام صادق(ع) جنس پرده در روزگار آدم(ع) از پشم یا موی حیوانات، در زمانه ابراهیم(ع) از الیاف گیاهی، و در ایام سلیمان(ع) از نوعی بافت عربی یا قباطی بوده است.

قبل از ظهور اسلام

بر پایه برخی گزارش‌های تاریخ جاهلی، شاه تُبَّع خانه را با پوششی از برگ درخت نخل پوشاند و سپس پارچه‌ای یمنی روی آن کشید و سرانجام با پارچه‌ای نرم و نازک و لطیف، آن را پوشاند. جانشینان وی نیز پس از او، خانه خدا را با پارچه‌های یمنی قرمز راه‌راه می‌پوشاندند و نیز گفته می‌شود که در آستانه ظهور اسلام، جنس پوشش کعبه از خز، موی بافته شده و یا پوست و رنگ آن سبز یا زرد با نقشه راه‌راه یمنی و یا پارچه‌های عراقی بوده است.

بعد از ظهور اسلام

پس از ظهور اسلام نیز پیامبر(ص) برای خانه کعبه، پوششی از پارچه‌های یمنی یا پارچه‌ای سفید با بافتی عربی فراهم کرد.،پس از ایشان در روزگار ابوبکر و عمر، پرده کعبه از جنس «قباطی» بود که نوعی پارچه مصری است. عثمان نیز پرده را از گونه «قباطی» یا بردهای یمانی فراهم می‌کرد،خلیفه‌های پسین نیز جامه‌ای از پارچه‌های یمنی یا پارچه‌های سفید مصری بر خانه کعبه می‌پوشاندند.

در روزگار هشام بن عبدالملک نیز پرده‌ای از جنس دیباج را در ایام حج بر خانه کعبه می‌آویختند و در روز عاشورا پوششی دیگر بر آن می‌نهادند که از جنس آن گزارشی در دست نیست. در دوران عباسیان، مامون در هر سال، سه بار پرده کعبه را تعویض می‌کرد: یک‌بار در روز ترویه با دیباج سرخ، بار دوم در اول رجب با قباطی، و بار سوم در بیست و هفتم رمضان با دیباج سفید.

به گزارش لباس پارسی