اشاره تورات به چادر به عنوان حجاب برتر زنان

به گزارش لباس پارسی؛ درآئین مقدس حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) مساله پوشش زنان، حائز اهمیت بوده است،در کتاب تورات چنین می خوانیم: «رفقه» چشمان خود را بلند کرده واسحاق را دید واز شتر خود فرود آمد، زیرا ازخادم پرسید : این مرد کیست که درصحرا به استقبال ما می آید ؟ خادم گفت : آقای من است، پس برقع خود را گرفته، خود را پوشانید.»

از این بیان روشن می شود که پوشش زن در مقابل نامحرم در شریعت حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) وجود داشته است؛ زیرا «رفقه» در مقابل اسحاق که به او نامحرم بود، ازشتر پیاده شدو خود را پوشاند تا چشم اسحاق به او نیفتد.

دین یهود با قدمت حدود ۳۳۰۰ سال از قدیمی‌ترین ادیان صاحب شریعت محسوب می‌شود. در تعالیم یهود، اعم از کتاب آسمانی و سنت و سیره پیامبران و بزرگان بنی اسرائیل، علاوه بر اشاره به رعایت عفاف و پاکدامنی و تأکید بر حجاب زنان، همواره قوانینی برای حفظ عفت عمومی وجود داشته است و اگرچه در اثر پراکندگی قوم یهود، تفاوت‌هایی در کیفیت رعایت آن مشاهده می‌شود، اما به‌هرحال می‌توان از متون مقدس این آیین، قاعده اصلی و روش کلی را به‌دست آورد، هرچند که بعضی از پیروان کنونی بدان پایبندی کافی نشان نمی‌دهند.

اهمیت رعایت عفاف در مهم‌ترین دستورات خداوند به حضرت موسی (ع) در کوه طور که «ده فرمان» نامیده می‌شود با این عبارات بیان شده است:

فرمان هفتم: زنا مکن

فرمان دهم: و بر زن همسایه‌ات طمع نورز و… (تورات، سفرتثنیه: ۵/۷و۱۰؛ سفر خروج: ۲۰/۱۴و۱۷) که هر دو حکم به رعایت عفت جنسی و حریم ارتباط زنان و مردان بیگانه اشاره دارد.

در تورات نیز بر اهمیت رعایت عفت در مورد دختران تأکید شده است: «دختر خود را بی‌عصمت مساز و او را به فاحشگی وامدار. مبادا زمین مرتکب زنا شود و زمین پر از فجور گردد» (سفر لاویان: ۱۹/۳۰).

علاوه بر این عباراتی در تورات و نیز کتب انبیاء وجود دارد که رواج استفاده از حجاب سر و اندام و حتی صورت با روبند یا برقع را در قوم حضرت ابراهیم (ع) و نیز بنی‌اسرائیل نشان می‌دهد؛ چنان‌که آمده است:

الف) در نقل ماجرای ازدواج اسحاق پسر ابراهیم (ع) یا رفقه یا به زبان لاتین ربکادر سفر پیدایش آمده است: رفقه چشمان خود را بلند کرد و اسحاق را دید و از شتر فرود آمد، زیرا که از خادم پرسید، این مرد کیست که در صحرا به استقبال ما می‌آید و خادم گفت آقای من است، پس برقع خود را گرفته خود را پوشانید، قابل ذکر است خاخام اوریل داودی، مرجع پیشین مذهبی یهودیان ایران، وجوب حجاب در شریعت یهود را مستند به همین قسمت تورات می‌داند.روشن است که در این نقل تورات، استفاده از روبنده برای کسی که همسر اسحاق پسر ابراهیم (ع) است، به صراحت بیان شده و این امر نشان دهنده رواج استفاده از روبنده در میان بانوان بنی‌اسرائیل است.

ب) تورات در مورد عروس یهودا ؛پسر یعقوب پسر اسحاق پسر ابراهیم (ع) می‌گوید: «پس رخت بیوگی را از خویشتن بیرون کرده و برقعی بر روی کشیده و خود را در چـادری پـوشیـده و بـه دروازه عیـنـایم کـه در راه تمنه است، نشست.در این عبارات نیز از روبنده و چادر استفاده شده که نشانگر رواج آن‌ها در میان بنی‌اسرائیل است و بر سنت و سیره خاندان انبیاء بنی‌اسرائیل در این باب دلالت دارد.عبارت دیگری نیز در کتاب «روت» در باب استفاده از چادر وجود دارد: و بوعز (مردی از بنی‌اسرائیل خطاب به روت ـ عروس نعومی ـ از زنان بنی اسرائیل) گفت: چادری که برتوست بیاور و بگیر، پس آن را بگرفت و او شش کیل جو پیموده بر آن گذاشت و به شهر رفت. (عهد عتیق، کتاب روت: ۳/۱۵).

موضوع رعایت عفاف و حجاب در دین یهود از چنان اهمیتی برخوردار است که در یکی از کتب عهد عتیق به زنانی که حدود الهی را رعایت نکرده و از قوانین شرعی سرپیچی می‌کنند، نسبت به نزول عذاب هشدار داده شده است. در کتاب اشعیای نبی که هشدارهای الهی به قوم بنی‌اسرائیل بیان شده، در مورد زنان گنهکار یهود آمده است: «خداوند می‌گوید از این جهت که دختران صهیون (زنان یهود) متکبرند و با گردن افراشته و غمزات چشم راه می‌روند و به ناز می‌خرامند و به پایهای خویش خلخال‌ها را به صدا درمی‌آورند، بنابراین خداوند فرق سر دختران صهیون را کل خواهد ساخت . (عهد عتیق، کتاب اشعیاء: ۳/۱۸-۱۶).همچنین در تعالیم تلمود؛برای حضور زن در اجتماع شرایط خاصی ذکر شده که عدم توجه به آن موجب بطلان ازدواج آنها خواهد شد: «زنانی که در موارد زیر به رفتار و کردار آنها اشاره می‌شود، ازدواجشان باطل است و مبلغ کتوبا (مهریه) به ایشان تعلق نمی‌گیرد: زنی که از اجرای قوانین یهود سرپیچی می‌کند و فی‌المثل بدون پوشانیدن سر خود به میان مردان می‌رود، در کوچه و بازار، پشم می‌ریسد و با هر مردی از روی سبکسری به گفتگو می‌پردازد. زنی که در حضور شوهر خود به والـدین او دشنام می‌دهـد و زن بلند صدا که در خانه با شوهر خود به صدای بلند درباره امور زناشوئی صحبت می‌کند و همـسایـگان او مـی‌شـنـونـد که چه می‌گوید» (تلمود، میشنا کتوبوت: ۷/۶).

رواج حجاب در بین زنان قوم یهود، مطلبى نیست که کسى بتواند آن را مورد انکار یا تردید خود قرار دهد. مورّخین، نه تنها از مرسوم بودن حجاب در بین زنان یهود سخن گفته اند، بلکه به افراطها و سخت گیرى هاى بى شمار آنان نیز در این زمینه تصریح کرده اند. در کتاب «حجاب در اسلام»، آمده است:گرچه پوشش، در بین عرب مرسوم نبود و اسلام، آن را به وجود آورد، ولى در ملل غیر عرب، به شدیدترین شکل، رواج داشت. در ایران و در بین یهود و مللى که از فکر یهود پیروى مى کردند، حجاب، به مراتب شدیدتر از آنچه اسلام مى خواست وجود داشت. در بین این ملت ها وجه و کفّین (صورت و کف دست ها) هم پوشیده مى شد. حتى در بعضى از ملت ها سخن از پوشیدن زن و چهره زن نبود، بلکه سخن از قایم کردن زن بود و این فکر را به صورت یک عادتِ سفت و سخت درآورده بودند.

ویل دورانت، که معمولاً سعى مى کند موارد برهنگى یا احیاناً تزیینات و آرایش هاى زنان هر قوم را با آب و تاب نقل کند تا آن را طبیعى جلوه دهد، در این مورد مى گوید:«در طول قرون وسطا، یهودیان همچنان زنان خویش را با البسه فاخر مى آراستند، لکن به آنها اجازه نمى دادند که با سر عریان به میان مردم روند. نپوشاندن موى سر، خلافى بود که مرتکب را مستوجب طلاق مى ساخت. از جمله تعالیم شرعى یکى آن بود که مرد یهودى نباید در حضور زنى که موى سرش هویداست، دست دعا به درگاه خدا بردارد».  وی در توصیف زنان یهودى مى گوید:«زندگى جنسى آنان على رغم تعدّد زوجات، به طرز شایان توجّه، منزه از خطایا بود. زنان آنان دوشیزگانى محجوب، همسرانى ساعى، مادرانى پُرزا، و امین بودند و از آن جاکه زود وصلت مى کردند، فحشا به حدّاقل، تخفیف پیدا مى کرد».

در کتاب مقدّس یهودیان، موارد متعدّدى یافت مى شود که به طور صریح و یا ضمنى، حجاب و پوشش زن و مسائل مربوط به آن، مورد تأیید قرار گرفته است. در برخى از آنها لفظ «چادر» و «برقع» به کار رفته است که نشانگر کیفیت پوشش زنان آن عصر است. همه مورخان از حجاب سخت زنان یهودی سخن گفته‏اند،ویل دورانت می‏گوید:گفت‏وگوی علنی میان ذکور و اِناث، حتّی بین زن و شوهر از طرف فقهای دین ممنوع گردیده بود….‌.دختران را به مدرسه نمی‏فرستادند و در مورد آنها کسب اندکی علم را به ویژه چیز خطرناکی می‏شمردند. با این‌همه تدریس خصوصی برای اِناث مجاز بود.

تورات تشبه مرد و زن به یکدیگر را نهی نموده، می‏گوید: متاع مرد بر زن نباشد و مرد لباس زن را نپوشد؛ زیرا هر که این را کند، مکروهِ خداوند خدای توست،‌خداوند می‏گوید:

از این جهت که دختران صهیون متکبرند و با گردن افراشته و غمزات چشم راه می‏روند و به ناز می‏خرامند و به پای‏های خویش خلخال‏ها را به صدا می‏آورند، بنابراین، خداوند فرق سر دختران صهیون را کَلْ خواهد ساخت ، و در آن روز، خداوند زینت خلخال‏ها و پیشانی‏بندها و هلال‏ها را دور خواهد کرد، و گوشوارها و دستبندها و روبندها را ،و دستارها و زنجیرها و کمربندها و عطردان‏ها و تعویذها را ، و انگشترها و حلقه‏های بینی را ، و رخوت نفیسه و رداها و شال‏ها و کیسه‏ها را ، و آینه‏ها و کتان نازک و عمامه‏ها و برقع‏ها را ، و واقع می‏شود که به عوض عطریّات، عفونت خواهد شد و به عوض کمربند، ریسمان و به عوض موی‏های بافته، کَلی و به عوض سینه‏بند، زنّار پلاس و به عوض زیبایی، سوختگی خواهد بود ، مردانت به شمشیر و شجاعانت در جنگ خواهند افتاد، و دروازه‏های وی، ناله و ماتم خواهند کرد و او خراب شده، بر زمین خواهد نشست.

افزون بر این در کتاب مقدس، وجوب پوشاندن موی سر،لزوم پرهیز از زنان فریب‌کار و بیگانه، نهی از لمس و تماس‌ و واژه چادر، نقاب و برقع‏ آمده است. به عنوان مثال، در میشنه تورات از جمله مواردی که مرد موظف است برای زنِ خود تهیه کند، پوشش سر است،در حکم سخت‏گیرانه تلمود، اگر رفتار زن فضیحت‌آمیز باشد، شوهر حق دارد او را بدون پرداخت مبلغ مهریه طلاق دهد و زنانی که در موارد زیر به رفتار و کردار آنها اشاره می‏شود، ازدواجشان باطل است و مبلغ مهریه به ایشان تعلّق نمی‏گیرد؛ زنی که از اجرای قوانین دینی یهود سرپیچی می‏کند، برای مثال، بدون پوشاندن سرِ خود، به میان مردان می‏رود؛ در کوچه و بازار پشم می‏ریسد و با هر مردی از روی سبک‌سری به گفت‏وگو می‏پردازد، زنی که در حضور شوهر خود، به والدین او دشنام می‏دهد و زن بلندصدا که در خانه با شوهر خود به صدای بلند درباره امور زناشویی صحبت می‏کند و همسایگانِ او می‏شنوند که چه می‏گوید،‌زن عاقل خانه خود را بنا می‌نماید. اما [زن] ابله آن را با دست‌های خود ویران می‌نماید.

برخورد حضرت موسی(ع) به سبب رعایت حیا و عفت با دختران شعیب، که به آنان فرمود، تا پشت سر او حرکت کرده و از پشت سر، او را به منزل پدرشان هدایت کنند و نیز، سیره عملی یهودیان مبنی بر استفاده از چادر و برقع و روبند،تفکیک و جدا بودن محل عبادت زنان از مردان در کنیسه، ناشایسته شمردن اشعاری که در تمجید زیبایی زنان سروده شده است و ایراد خطابه توسط زنان از پشت پرده،‌همگی بیانگر کیفیت شدید و سخت‏گیرانه حجاب نزد یهودیان است. همچنین ممنوعیت زن در فعالیت‌های اجتماعی و مجاز نبودن به اخذ شغل اجرایی و قضایی، تأکیدی‌ است بر این مطلب است.

مستندات فقهی حجاب و پوشش در آیین یهود؛رعایت عفت و حجاب توسط زنان انبیاء و بزرگان بنی‌اسرائیل در تورات کنونی و تلمود کاملاً مشهود است؛ به طوری که رعایت نکردن عفت، یکی از عوامل نزول عذاب الاهی بر بنی‌اسرائیل دانسته‌ شده است. «زن نیکوسیرت، عزت را نگاه می‌دارد. مثل نیرومندان که اموال را محافظت می‌نمایند،‌در بخش ناشیم از کتاب میشنِه، نوشته ابن میمون چنین آمده است. مرد، لازم است لباسی را برای پوشش سر و پیشانی و حتی چشم زن تهیه کند.‌همان‌طورکه روشن شد، قانون سخت حجاب زنان یهودی، به اعتراف مورخان، غیر قابل انکار است. اصلی‏ترین کتاب فقهی یهودیان که تلمود نام دارد، بر لزوم پوشاندن سر از نامحرمان، لزوم سکوت زن و پرهیز از هرگونه آرایش برای دیگر مردها، پرهیز از نگاه زن به مردان بیگانه، اجتناب از نگاه مرد به زنان نامحرم‏ و لزوم پرهیز از هر امر تحریک‏آمیز، تأکید شده است.گفت‏وگوی علنی میان ذکور و اِناث، از سوی فقهای دین ممنوع شده است. هر چند این مقدار از ممنوعیت ممکن است از فرهنگ زمان یا مکان در فقه یهودیت تأثیر گرفته باشد. تورات تشبه مرد و زن به یکدیگر را نهی کرده و می‏گوید: متاع مرد بر زن نباشد و مرد لباس زن را نپوشد؛ زیرا هر که این را کند، مکروهِ «یَهْوَه» خدای توست،‌بی‏حجابی، سبب نزول عذاب معرفی شده است. طبق قوانین یهودی، عدم رعایت عفت عمومی، دارای مجازات بوده و حجاب از ضروریات زندگی زنان خصوصاً زنان متأهل است. اگر عفت عمومی‌از سوی مرد یا زن آسیب ببیند، برای هریک از آنها کیفر و تنبیه در نظر گرفته شده است.

با توجه به آنچه گذشت می‌توان گونه‌هایی از حجاب را این چنین تعبیر‌کرد:

۱٫حجاب پوششی:مطابق مبنای حجاب در شریعت یهود، کاربرد واژه «چادُر» و «برقع»، که به معنای روپوش صورت است، کیفیت پوشش زنان یهودی را نشان می‏دهد، و بر لزوم پوشاندن سر از نامحرمانو پرهیز از هرگونه آرایش برای دیگر مردها، تأکید شده است.

۲٫‌حجاب رفتاری:مطابق آیین یهود، خداوند دختران متکبری را که با گردن افراشته و غمزات چشم راه می‏روند و به ناز می‏خرامند و به پای‏های خویش خلخال‏ها به صدا می‏آورند، خداوند فرقه‌ها سر آنان را در آخرت، کَلْ خواهد ساخت و آنان که از آرایش و عطر استفاده کردند، به عوض عطریّات، عفونت، و به عوض کمربند، ریسمان، و به عوض موی‏های بافته، کَلی، و به عوض سینه‏بند، زنّار پلاس، و به عوض زیبایی، سوختگی نصیب‌شان خواهد بود.

۳٫حجاب گفتاری:در دین یهود، شواهدی وجود دارد که رعایت عفت و حجاب گفتاری را تأیید می‌کند؛ در گنجینه تلمود نقل شده است: زنی که از اجرای قوانین دینی یهود سرپیچی می‏کند، برای مثال، با هر مردی از روی سبک‌سری به گفت‏وگو می‏پردازد، زنی که در حضور شوهر خود، به والدین او دشنام می‏دهد و در خانه با شوهر خود به صدای بلند درباره امور زناشویی صحبت می‏کند و همسایگانِ او می‏شنوند که چه می‏گوید، شوهر حق دارد او را بدون پرداخت مبلغ مهریه طلاق دهد. زن ممتار از برای شوهرش تاج است.

با توجه به مضامین بیان شده در مورد پوشش خاص زنان بنی‌اسرائیل، استفاده از چادر به عنوان پوشش سراسری که همه اندام را می‌پوشاند و نیز روبنده که صورت توسط آن مستور می‌گردد، محرز می‌باشد؛ اگرچه در سیره عملی بانوان یهود گاهی استفاده از روبنده معمول نبوده است.یکی دیگر از علماء معاصر یهود به نام «هاراو یعقوو یسرائل لوگاسی» در کتاب خود به نام «بت یعقوو» که به زبان عبری نگاشته است، در بخش حجاب زنان به طور مفصل در باب کیفیت پوشش و حجاب زنان بحث کرده که اهمّ آن از این قرار است:

لباس باید به حدی گشاد و آزاد باشد تا اندام بدن به هیچ عنوان در آن برجسته نگردد و کمربند بسته نشود.

آستین‌ها باید تا مچ دست را بپوشاند.

گردن از طرفین تا شروع شیب کتف از پشت و در جلو تا بالای استخوان جناغ را بپوشاند (یعنی تمام دور گردن پوشانده شود)؛ حتی پاها باید پوشیده باشد و از پشت جوراب نباید پوست پا دیده شود و جوراب‌های عکس‌دار و با رنگ‌های تند ممنوع است.

پوشش سر باید تمام موی سر را بپوشاند و آرایشی که باعث جلب توجه دیگران گردد گناه بسیار بزرگی است.

قابل ذکر است که حدود و پوشش مذکور برای زنان متأهل است و از نظر آیین یهود، دختر یهودی تا قبل از ازدواج حدود خاصی برای پوشش دارد و آن عبارت است ‌از پوشش ساده لباس که دامن آن تا ده سانت زیر زانو و آستین آن تا آرنج است و موی سر به شرط سادگی می‌تواند مشخص باشد (البته هنگام عبادت باید پوشیده شود) و در صورتی که به شانه برسد باید جمع گردد. البته طبق توصیه‌های اکید تعالیم تلمود دختر یهودی باید حوالی بلوغ ازدواج کند و پس از ازدواج، رعایت حجاب در مقابل همه مردان به جز پدر و شوهر بر او واجب است.

سیره بانوان بنی‌اسرائیل (زنان انبیاء و بزرگان بنی‌اسرائیل) در عهد عتیق بر رعایت عفت و حریم حجاب بوده است.

در طول تاریخ نیز حجاب همواره از سوی زنان مؤمن یهود رعایت می‌شده است؛ البته در بعضی دوره‌ها حتی صورت نیز پوشانده می‌شده و در برخی تنها پوشش سر انجام می‌گرفته است. در بعضی روایات تلمود نیز پوشاندن سر با سبد (کلاه توری که زنان دوک‌های ریسندگی خود را بر روی آن می‌گذاشتند) کافی شمرده شده است.

در سـفرنامه فدت آفاناس، «یویچ کاتـف» درباره پوشـش زنان یـهودی عـصر صفـویه آورده اسـت: «مردان و زنـان آنها پیراهـن آلـبالوئی رنگ بر تن دارند که از نظر ظاهر شبیه به لباس کشیش‌های روسی است. زنان روسری زرد رنگی به سر می‌بندند و صورت خود را نمی‌پوشانند»،در یکی از مقالات دانشنامه ایرانیکا در مورد پوشش کلیمی‌های ایران و عراق آمده است: «زنان روی سرشان روسری‌هایی با منگوله‌های آویزان که به روش متنوعی گره زده می‌شد، می‌بستند. هنوز هم زنان مسن‌تر آنها جامه سنتی به تن می‌کنند؛ یعنی لباس‌های تیره رنگ بدون حاشیه‌دوزی و قبای سیاه مربع شکلی که روی شانه‌ها‌یشان قرار می‌گیرد. آنها دستمال بر سر می‌کنند که یک انتـهایـش در پشت و دومی در پیشانی گره می‌خورد» در دوران قاجار زنان یهود از چادرمشکی و روبنده مشکی استفاده می‌کردند (روبنده بانوان مسلمان سفید بود).

بانوان یهودی در اروپا تا قرن نوزده یعنی تا وقتی که با فرهنگ دنیوی غرب احاطه نشده بودند، حجاب داشتند؛ ولی بعدها با فرهنگ اطراف خود بیشتر آمیخته شده و از پوشش آنها کاسته شد. امروزه اغلب بانوان یهود موهای خود را جز در سیناگوگ (کنیسه) نمی‌پوشانند و بعضی بانوان مؤمن بر اساس فتاوای بعضی از خاخام‌های اشکنازی (کشورهای غربی) استفاده از کلاه‌گیس را از دیگر اشکال پوشش سر جهت جایگزین کردن حجاب سنتی راحت‌تر یافتند و مانند فرقه «حسیدیه» برای پوشش تنها از کلاه‌گیس استفاه می‌کنند. قابل ذکر است که عموم علماء سفارادیم (کشورهای شرقی) کلاه‌گیس را به عنوان حجاب سر قبول ندارند.

امروزه بسیاری از بانوان مؤمن یهودی ارتدکس (خصوصاً فرقه حریدیم)از پوشش و لباس‌های ساده و وزین در اجتماع استفاده می‌نمایند،مسأله حجاب و عفاف و ضرورت آن در آیین یهود با توجه به متون کتاب مقدس و تعالیم انبیاء الهی امری مسلّم و غیرقابل انکار است. هر چند که امروزه با تأثیر فرهنگ غرب بر پیروان این دین، توجه به حجاب و پوشش در میان زنان یهودی کاهش یافته است.